การปลูกมันเทศพันธุ์ต่างประเทศในประเทศไทยจะให้ประสบความสำเร็จไม่ใช่เรื่องง่าย เกษตรกรผู้ปลูกจะต้องมีความรู้ มีการวางแผนและการจัดการที่ดี รวมถึงมีเทคนิคและการดูแลเฉพาะในแต่ละฤดูปลูกอีกด้วย เพื่อให้การปลูกมันเทศบรรลุเป้าหมายสูงสุด คือ “ให้ผลผลิตต่อไร่สูงสุด ได้หัวมันที่มีคุณภาพดี ปลอดภัยต่อผู้บริโภคและมีต้นทุนในการผลิตต่ำ”
คุณทวีศักดิ์ ชัยเรืองยศ เจ้าของ “สวนคุณลี” จ.พิจิตร ได้คลุกคลีกับการปลูกมันเทศมานานประมาณ 8 ปี โดยสายพันธุ์ที่นำมาปลูกล้วนแต่เป็นสายพันธุ์ที่นำเข้ามาจากต่างประเทศทั้งสิ้น และที่ปลูกเป็นการค้าในตอนนี้คือ มันเทศสายพันธุ์จากญี่ปุ่น (มีมันเทศเนื้อสีเหลือง หรือมันหวานญี่ปุ่น, เนื้อสีส้มและเนื้อสีม่วงโอกินาว่า) มันเทศสายพันธุ์จากประเทศออสเตรเลีย (มีมันเทศเนื้อสีส้ม) มันเทศจากเกาหลีใต้ (มีมันเทศเนื้อสีเหลืองและสีส้ม) และมันเทศสายพันธุ์จากไต้หวัน (มีมันเทศเนื้อสีเหลืองและสีส้ม) และอีกหลายๆสายพันธุ์ที่กำลังปลูกทดสอบสายพันธุ์ ซึ่ง “สวนคุณลี” จ.พิจิตร ได้ปลูกมันเทศในเชิงการค้าและตลาดตอบรับเป็นอย่างมาก สามารถจำหน่ายหัวมันเทศออกจากสวนได้สูงถึงกิโลกรัมละ 50-80บาทเลยทีเดียว โดยสวนคุณลี ได้รวบรวมข้อมูลการปลูกและการบำรุงรักษาจากประสบการณ์ในการปลูกมันเทศเบื้องต้น ได้ดังนี้
การเตรียมแปลงปลูก
ปลูกมันเทศให้ลงหัวได้ดีนั้นปัจจัยที่ไม่ควรมองข้ามก็คือเรื่องของโครงสร้างของดิน ถึงแม้ว่ามันเทศจะปลูกได้ในดินเกือบทุกชนิด แต่ดินร่วนปนทรายมีความเหมาะสมที่สุด สภาพดินที่ปลูกมีผลต่อการลงหัวของมันหรือรูปร่างของหัวมัน พื้นที่ดินที่ขาดความอุดมสมบูรณ์ ก่อนปลูกควรใส่ปุ๋ยคอก เช่น มูลวัว มูลไก่ ฯลฯ ในอัตรา 1-2 ตันหรือใส่ปุ๋ยคอกหลังการเตรียมแปลงเสร็จแล้วโดยหว่านบนสันร่อง หรือถ้าเป็นพื้นที่แปลงปลูกมันเทศที่เคยเป็นพื้นที่ปลูกข้าวโพดต่อเนื่องมาหลายปี ทางสวนคุณลี ได้มีการหว่านเมล็ดปอเทืองลงไปในแปลงก่อนที่จะเตรียมแปลงปลูกมันเทศ หลังจากต้นปอเทืองเริ่มออกดอกจะทำการไถกลบทันทีเป็นปุ๋ยพืชสด
ในการเตรียมแปลงปลูกให้ไถดะก่อน 1 ครั้ง และทิ้งไว้ประมาณ 7-10 วัน จากนั้นทำการไถพรวนแปลง 1-2 รอบหรือใช้โรตารี่ติดรถไถตีดินให้ดินมีความละเอียดยิ่งขึ้น หลังจากนั้นให้ทำการยกร่องแปลงปลูกขึ้นเป็นรูปสามเหลี่ยม กว้างประมาณ 70-100 เซนติเมตร สูง 30-50เซนติเมตร (ความสูงของแปลงยิ่งมีความสูงยิ่งส่งผลต่อการลงหัวมันดี) ส่วนความยาวของแปลงปลูกขึ้นกับสภาพพื้นที่ ถ้าจะให้เหมาะสมควรจะปลูกแบ่งเป็นแปลงเล็กๆ โดยแปลงมีความกว้างของแปลง 40 เมตร และความยาวของแปลง 80 เมตร เพื่อสะดวกและง่ายต่อการจัดการ
การจัดระบบน้ำในแปลงปลูกมันเทศ
โดยปกติทั่วไปสำหรับเกษตรกรที่ปลูกมันเทศทั่วประเทศมักจะไม่ให้ความสำคัญในเรื่องของระบบน้ำในแปลงปลูก ถ้าปลูกในช่วงฤดูฝนอาจจะพึ่งเพียงน้ำฝนจากธรรมชาติ หรือถ้าปลูกในฤดูแล้งอาจจะมีการให้น้ำแบบท่วมแปลงบ้างเท่านั้น แต่การปลูกมันเทศสมัยใหม่ควรจะมีการจัดระบบน้ำที่ดี ในแปลงปลูกมันเทศสายพันธุ์ต่างประเทศของสวนคุณลี จะมีการวางระบบน้ำแบบสปริงเกอร์ซึ่งมีรัศมีกระจายน้ำได้ 3-4.5 เมตร ระบบน้ำดังกล่าวมีข้อดีตรงที่ต้นมันเทศได้รับน้ำอย่างสม่ำเสมอและทั่วถึงส่งผลให้ต้นมันเทศตั้งตัวได้เร็ว พบเปอร์เซ็นต์การรอดตายสูง แต่จะพบข้อเสียตรงวัชพืชจะขึ้นเร็วทำให้มีต้นทุนในการกำจัดวัชพืชเพิ่มขึ้น สำหรับการให้น้ำแบบอื่นๆอย่างกรณีของการให้น้ำแบบท่วมร่อง ถ้าสภาพดินปลูกเป็นดินเหนียว เมื่อดินแห้งดินจะแข็งและจับตัวกันแน่นมีผลต่อการลงหัวของมันเทศ ทำให้ผลผลิตลดลง
การเตรียมท่อนพันธุ์มันเทศ
ในการตัดท่อนพันธุ์ควรจะตัดให้มีความยาวราว 20-30 เซนติเมตร จะไม่ริดใบทิ้งหรือริดทิ้งก็ได้ เนื่องจากยอดมันเป็นพืชที่แตกยอดออกมาใหม่ได้ง่าย ถ้าริดใบทิ้งก็จะทำให้เสียเวลาแต่ยอดมันเทศเมื่อลงปลูกจะตั้งตัวได้เร็วกว่าไม่ริดใบ การตัดยอดใช้ส่วนที่เป็นยอดจะดีที่สุด สำหรับท่อนที่ 2-3ลงไป สามารถปลูกให้ได้ผลผลิตเช่นกันแต่การให้หัวจะน้อยลงไปตามลำดับ
เมื่อตัดท่อนพันธุ์มาแล้วควรจะมัดรวมกันเป็นท่อนหรือเป็นกำ เอาใบตองหรือกระสอบปุ๋ยห่อมัดเอาไว้ ควรนำท่อนพันธุ์แช่น้ำยาฆ่าแมลงในกลุ่ม “คาร์โบซัลแฟน” จุ่มแช่ไว้นานราว 5-10 นาที จะช่วยลดและฆ่าแมลงที่จะติดไปกับท่อนพันธุ์มันเทศได้เป็นอย่างดี หลังจากนั้นให้นำมัดท่อนพันธุ์วางไว้ในที่ร่ม รดน้ำเช้า-เย็น ประมาณ 2-3 วัน ยอดท่อนพันธุ์ก็จะมีรากออกมาแสดงว่าท่อนพันธุ์พร้อมปลูกในแปลงแล้ว ถ้าจะให้ดีท่อนพันธุ์มันเทศที่จะตัดควรจะตัดจากต้นที่มีอายุไม่เกิน 45 วัน หรือก่อนที่จะมีการฉีดพ่นปุ๋ยหรือสารเคมีเพื่อหยุดยอด ในพื้นที่ปลูกมันเทศสายพันธุ์ต่างประเทศ 1 ไร่ จะใช้ท่อนมันเทศประมาณ 8,000 – 16,000 ยอด
การปลูกมันเทศสายพันธุ์ต่างประเทศ
ก่อนที่เกษตรกรจะลงมือปลูกควรจะมีการให้น้ำในแปลงปลูกอย่างน้อย 2-3 วัน เพื่อให้ดินมีความชื้นและปลูกได้ง่ายและรวดเร็ว วิธีการเตรียมหลุมปลูกแบ่งได้ 3 วิธี คือ ปลูกแบบใช้จอบขุด ปลูกแบบใช้ไม้ปลายแหลมกระทุ้งนำไปก่อนหรือจะปลูกแบบนำท่อนพันธุ์เสียบลงแปลงปลูกเลย จากการทดลองปลูกทั้ง 3 วิธี พบว่าวิธีปลูกแบบใช้ไม้ปลายแหลมกระทุ้งนำไปก่อนได้ผลดีกว่าวิธีการอื่นเพราะทำได้ง่ายรวดเร็ว ไม่เสียแรงในการขุดดินและท่อนพันธุ์ไม่ช้ำ ระยะปลูกระหว่างต้นประมาณ 25-30 เซนติเมตร หากใช้จอบขุดปลูกบนสันร่อง หลุมที่ปลูกควรมีความลึกประมาณ 10-15 เซนติเมตรควรจะวางยอดท่อนพันธุ์ทำมุม 45 องศา ฝังลึกลงดิน 2-3 ข้อของท่อนพันธุ์มันเทศและให้ข้อโผล่พ้นดินขึ้นมาประมาณ 2-3 ข้อ หลังจากนั้นกลบดินให้แน่นเล็กน้อยเพื่อไม่ให้ท่อนพันธุ์โยกคลอน แต่หากปลูกแบบใช้ไม้ปลายแหลมกระทุ้งนำจะปลูกท่อนพันธุ์มันเทศให้เป็นคู่บนสันร่องโดยใช้ไม้แหลมกระทุ้งนำนำไปก่อนทำมุม 45 องศาจากนั้น เสียบท่อนพันธุ์ลงดิน 2-3 ข้อของท่อนมันเทศ ในพื้นที่ปลูกมันเทศสายพันธุ์ต่างประเทศ 1ไร่ทางชมรมฯ จะใช้ท่อนพันธุ์มันเทศประมาณ 11,000 – 12,000 ยอดซึ่งพบว่าเป็นจำนวนที่ให้ผลผลิตต่อไร่ค่อนข้างสูง
การให้น้ำมันเทศ
ในช่วงสัปดาห์แรกหลังจากที่ปลูกท่อนมันเทศลงดินไปแล้ว จะต้องมีการให้น้ำอย่างสม่ำเสมอ โดยเฉพาะ 3 วันแรกจะต้องให้ทุกวันเช้า-เย็น ให้ครั้งละประมาณ 1-2ชั่วโมง (กรณีที่ให้ระบบน้ำแบบสปริงเกอร์) หลังจากนั้นจะให้น้ำวันเว้นวันหรือ 3 วันหรือ 5 วันหรือ 7 วันต่อครั้ง
ข้อควรระวังหลังจากที่ปลูกมันเทศไปแล้วประมาณ 7-10 วัน เกษตรกรจะต้องเดินสำรวจในแปลงปลูกว่ามีต้นใดตายบ้าง จะต้องปลูกซ่อมให้เสร็จทันที
ด้วงงวงมันเทศศัตรูที่สำคัญ
แมลงศัตรูมันเทศที่มีความสำคัญที่สุดคือ “ด้วงงวงมันเทศ” หรือ “เสี้ยนดิน” ในพื้นที่การปลูกมันเทศทั่วประเทศและทั่วทุกแห่งในในโลกจะพบการระบาดของแมลงชนิดนี้ ถ้าพบการระบาดมากผลที่ตามมาก็คือ ทำให้มันเทศลงหัวได้น้อยลง หัวมีคุณภาพต่ำ มีกลิ่นเหม็นและรสชาติขม มีคำแนะนำในการป้องกันและกำจัดด้วงงวงมันเทศ อันดับแรกไม่ควรปลูกมันเทศซ้ำที่เดิมหรือปลูกมันเทศติดต่อกันหลายปี ถ้ามีพื้นที่น้อยและจำเป็นจะต้องปลูกในพื้นที่เดิมควรจะปลูกพืชตระกูลถั่วเป็นพืชหมุนเวียน กำจัดเก็บ“เศษหัวมันเทศ” ที่ถูกทิ้งอยู่ในแปลงออกให้หมดเพราะจะเป็นแหล่งอาหารให้ด้วงงวงมันเทศอาศัย กำจัดวัชพืชอาหารรอบแปลงปลูกมันเทศโดยเฉพาะ “ผักบุ้ง” ที่ด้วงงวงมันเทศสามารถที่จะแพร่และขยายพันธุ์ได้ตลอดทั้งปี สำหรับพื้นที่ปลูกอยู่ในเขตชลประทานวิธีการปล่อยน้ำท่วมแปลงก่อนลงมือปลูกมีส่วนช่วยในการทำลายไข่ ตัวอ่อนและตัวแก่ของด้วงงวงมันเทศได้ส่วนหนึ่งโดยไม่ต้องใช้สารเคมี
อายุการเก็บเกี่ยวมันเทศ
ความจริงแล้วอายุการเก็บเกี่ยวมันเทศเกือบทุกสายพันธุ์จะเฉลี่ยอยู่ที่ 120-150 วัน หลังจากปลูกท่อนพันธุ์ลงไป ในขณะเดียวกันมีปัจจัยอื่นที่เกี่ยวข้องประกอบด้วย เช่น ฤดูกาลปลูก ความสมบูรณ์ของต้น สายพันธุ์ที่ปลูก ยกตัวอย่างอย่างกรณีของมันเทศเนื้อสีส้มจากออสเตรเลียและไต้หวันที่สวนคุณลี นำเข้ามาปลูกสามารถเก็บเกี่ยวได้ตั้งแต่อายุ 100 วันขึ้นไปแต่ไม่ควรเกิน 150 วัน วิธีการสังเกตว่ามันเทศแก่และเก็บเกี่ยวได้ สังเกตที่สันร่องที่ปลูก ดินจะแตกออกอย่างชัดเจน สังเกตเถามันจะเหี่ยวและออกดอก แต่ทางที่ดีเกษตรกรควรจะขุดสุ่มตัวอย่างและนำมาทดลองบริโภคหรืออาจจะใช้มีดปาดหัวดูว่ามียางไหลออกมามากหรือน้อย ถ้ายางออกมาน้อยแสดงแก่แล้วเตรียมขุดขายส่งตลาดได้
ข้อเสนอแนะผู้ปลูกมันเทศ
- เกษตรกรจะต้องเปลี่ยนพฤติกรรมจากการปลูกมันเทศในอดีตที่คิดว่าไม่จำเป็นมีการบำรุงรักษา โดยเฉพาะเรื่องของการให้น้ำ น้ำมีผลต่อการลงหัวของมันเทศถ้าต้นมันเทศได้น้ำสม่ำเสมอในช่วงระยะเวลาลงหัวจะได้มันที่ได้น้ำหนักและหัวขนาดใหญ่
- ท่อนพันธุ์มันเทศที่ตัดจากต้นมันเทศมาขยายพันธุ์ต่อ ถ้าเป็นไปได้ควรเลือกตัดจากยอดมาเพียง 1 ท่อนเท่านั้น ถ้าตัดยอดที่ 2-3 จากต้นเดียวกันจะมีผลต่อการให้ผลผลิตและยังมีคำแนะนำเพิ่มเติมว่าเมื่อใช้ยอดมันเทศเป็นท่อนพันธุ์นั้นควรจะใช้เพียง 3 รุ่น ควรจะเปลี่ยนมาขยายพันธุ์จากหัวเพื่อทำรุ่นต่อไป
- แมลงและโรคศัตรูมันเทศถึงแม้ว่าจะมีการระบาดไม่มากเท่ากับพืชอีกหลายชนิด แต่ที่เห็นว่าเป็นศัตรูที่มีความสำคัญยิ่งก็คือ “ด้วงงวงมันเทศ” เกษตรกรจะต้องเน้นในการป้องกันการระบาดจะดีกว่าพบการระบาดแล้วถึงจะมีการฉีดพ่นสารเคมี เมื่อพบการระบาดแล้วจะควบคุมได้ยากมาก สิ่งที่ต้องพิจารณาและระมัดระวังเป็นพิเศษที่เสี่ยงต่อการระบาดของแมลงชนิดนี้ก็คือการปลูกมันเทศซ้ำที่เดิมและการป้องกันและกำจัดในช่วงระยะเวลาที่ต้นมันเทศลงหัว
- การปลูกมันเทศไม่ควรปลูกซ้ำที่เดิม เมื่อปลูกมันเทศไปแล้ว 1 รุ่น พื้นที่นั้นควรปลูกพืชหมุนเวียน เช่น ถั่วเขียว ปอเทือง ทดแทนหลังจากที่ต้นถั่วเขียวมีอายุต้นได้ 45 วัน หรือระยะที่ออกดอกให้ไถกลบทั้งต้นจะได้ปุ๋ยพืชสดอย่างดีแล้วค่อยปลูกมันเทศต่อไป
- เทคนิคในการฉีดพ่นสารป้องกันและกำจัดโรคแมลงสำหรับการปลูกมันเทศโดยเฉพาะถ้าฉีดเพื่อป้องกันและกำจัด “ด้วงงวงมันเทศ” จะต้องฉีดให้น้ำยาให้ชุ่มโชกถึงดิน
ท่านที่มีความสนใจสามารถสอบถามข้อมูลหรือมาศึกษาดูงานการปลูกมันเทศพันธุ์ต่างประเทศติดต่อได้ที่ “สวนคุณลี” เลขที่ 2/395 ถ.ศรีมาลา ต.ในเมือง อ.เมือง จ.พิจิตร 66000 โทร. 056-613021 , 056-650145 และ 08-1886-7398 หรือติดตามได้ที่www.facebook.com/KhunLEEFarm
เรื่องโดย : ทวีศักดิ์ ชัยเรืองยศ
