ผศ.ดร.สุธีร์ ดวงใจ ภาควิชาชีววิทยาป่าไม้ คณะวนศาสตร์ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ ร่วมกับ ผศ.ดร.ธรรมรัตน์ พุทธไทย อาจารย์ประจำคณะสิ่งแวดล้อมและทรัพยากรศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดลพร้อมด้วย ดร.สมราน สุดดี และ นายสุคิด เรืองเรื่อ นักพฤกษศาสตร์ผู้เชี่ยวชาญจากสำนักหอพรรณไม้ กรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์พืช และ Dr. David Middleton นักพฤกษศาสตร์ผู้เชี่ยวชาญประจำสวนพฤกษศาสตร์สิงคโปร์ ได้ร่วมกันศึกษาตรวจสอบพืชในสกุลมะเกลือ (Diospyros) ที่ไม่ทราบชนิด ซึ่งได้มีเก็บตัวอย่างจากเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าภูวัว จังหวัดบึงกาฬโดยทีมงานนักพฤกษศาสตร์และเจ้าหน้าที่ของสำนักหอพรรณไม้ และได้ข้อสรุปว่าพืชดังกล่าวเป็นพืชชนิดใหม่ของโลกเนื่องจากมีลักษณะสัณฐานวิทยาและพันธุกรรมที่แตกต่างจากชนิดที่ได้รายงานไว้เดิมอย่างชัดเจน
ทั้งนี้ ได้ตั้งชื่อพืชชนิดใหม่ดังกล่าวว่า Diospyrosphuwuaensis Duangjai, Rueangr. & Suddee หรือมะพลับภูวัว คำระบุชนิด phuwuaensis มาจากพื้นที่ที่พืชชนิดนี้กระจายพันธ์อยู่นั้นคือเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าภูวัวมะพลับภูวัว เป็นไม้ยืนต้นขนาดเล็ก ใบเดี่ยว เรียงสลับ รูปไข่ รูปใบหอกแกมรูปไข่ หรือรูปรีหลังใบเขียวเข้ม ท้องใบเขียวนวล ดอกออกตามซอกใบหรือกิ่งอ่อนที่ทิ้งใบ กลีบเลี้ยงและกลีบดอกมีจำนวน 4 – 5 กลีบ กลีบเลี้ยงสีเขียวอ่อน กลีบดอกสีขาว ผลทรงรูปไข่ ขนาด 1.3 – 1.8 ซม. ผลอ่อนสีเขียวอ่อน สุกสีม่วงดำ และดำกลีบจุกผลที่มีลักษณะเรียวยาว และบิด เป็นพรรณไม้ในสกุลนี้เพียงชนิดเดียวของไทยที่มีลักษณะกลีบจุกผลยาวเลยตัวผลอย่างชัดเจน มะพลับภูวัวเป็นพืชเฉพาะถิ่นทางภาคตะวันออกเฉียงเหนือของประเทศไทย พบเฉพาะเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าภูวัว มักขึ้นตามริมลำห้วยในป่าดิบแล้ง (ภาพที่ 1) มะพลับภูวัวเป็นพืช
ผศ.ดร.สุธีร์ ดวงใจ ภาควิชาชีววิทยาป่าไม้ คณะวนศาสตร์ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ ร่วมกับ ผศ.ดร.ธรรมรัตน์ พุทธไทย อาจารย์ประจำคณะสิ่งแวดล้อมและทรัพยากรศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล กรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์พืช และ Dr. David Middleton นักพฤกษศาสตร์ผู้เชี่ยวชาญประจำสวนพฤกษศาสตร์สิงคโปร์ ได้ร่วมกันศึกษาตรวจสอบพืชในสกุลมะเกลือ (Diospyros) ที่ไม่ทราบชนิด ซึ่งได้มีเก็บตัวอย่างจากเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าภูวัว จังหวัดบึงกาฬโดยทีมงานนักพฤกษศาสตร์และเจ้าหน้าที่ของสำนักหอพรรณไม้ และได้ข้อสรุปว่าพืชดังกล่าวเป็นพืชชนิดใหม่ของโลกเนื่องจากมีลักษณะสัณฐานวิทยาและพันธุกรรมที่แตกต่างจากชนิดที่ได้รายงานไว้เดิมอย่างชัดเจน
ทั้งนี้ ได้ตั้งชื่อพืชชนิดใหม่ดังกล่าวว่า Diospyrosphuwuaensis Duangjai, Rueangr. & Suddee หรือมะพลับภูวัว คำระบุชนิด phuwuaensis มาจากพื้นที่ที่พืชชนิดนี้กระจายพันธ์อยู่นั้นคือเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าภูวัว
มะพลับภูวัว เป็นไม้ยืนต้นขนาดเล็ก ใบเดี่ยว เรียงสลับ รูปไข่ รูปใบหอกแกมรูปไข่ หรือรูปรี หลังใบเขียวเข้ม ท้องใบเขียวนวล ดอกออกตามซอกใบหรือกิ่งอ่อนที่ทิ้งใบ กลีบเลี้ยงและกลีบดอกมีจำนวน 4 – 5 กลีบ กลีบเลี้ยงสีเขียวอ่อน กลีบดอกสีขาว ผลทรงรูปไข่ ขนาด 1.3 – 1.8 ซม. ผลอ่อนสีเขียวอ่อน สุกสีม่วงดำ และดำกลีบจุกผลที่มีลักษณะเรียวยาว และบิด เป็นพรรณไม้ในสกุลนี้เพียงชนิดเดียวของไทยที่มีลักษณะกลีบจุกผลยาวเลยตัวผลอย่างชัดเจน มะพลับภูวัวเป็นพืชเฉพาะถิ่นทางภาคตะวันออกเฉียงเหนือของประเทศไทย พบเฉพาะเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าภูวัว มักขึ้นตามริมลำห้วยในป่าดิบแล้ง (ภาพที่ 1)
มะพลับภูวัว เป็นพืชในวงศ์มะเกลือ (Family Ebenaceae) พรรณไม้หลายชนิดในวงศ์นี้สามารถใช้ประโยชน์ในรูปเนื้อไม้ บางชนิดมีผลที่สามารถรับประทานได้ บางชนิดมีการใช้ประโยชน์ทางยาและสีย้อม
อนึ่งเนื่องจากมะพลับภูวัวมีความใกล้ชิดทางพันธุกรรมกับมะเกลือ (Diospyros mollis) ซึ่งมีรายงานการใช้ประโยชน์ทางยาและสีย้อม ดังนั้นผู้ศึกษาจักได้ทำการศึกษาเพิ่มเติมถึงศักยภาพการใช้ประโยชน์ในลักษณะดังกล่าวของมะพลับภูวัว ผลงานดังกล่าวได้ตีพิมพ์ในวารสารนานาชาติ Thai Forest Bulletin (Botany) ฉบับที่ 48 (1) หน้า 34–44. ปี พ.ศ. 2563 เรื่อง Diospyros phuwuaensis (Ebenaceae), a new species from North-Eastern Thailand ในวงศ์มะเกลือ (Family Ebenaceae) พรรณไม้หลายชนิดในวงศ์นี้สามารถใช้ประโยชน์ในรูปเนื้อไม้ บางชนิดมีผลที่สามารถรับประทานได้ บางชนิดมีการใช้ประโยชน์ทางยาและสีย้อม
อนึ่ง เนื่องจากมะพลับภูวัวมีความใกล้ชิดทางพันธุกรรมกับมะเกลือ (Diospyros mollis) ซึ่งมีรายงานการใช้ประโยชน์ทางยาและสีย้อม ดังนั้นผู้ศึกษาจักได้ทำการศึกษาเพิ่มเติมถึงศักยภาพการใช้ประโยชน์ในลักษณะดังกล่าวของมะพลับภูวัว ผลงานดังกล่าวได้ตีพิมพ์ในวารสารนานาชาติ Thai Forest Bulletin (Botany) ฉบับที่ 48 (1) หน้า 34–44. ปี พ.ศ. 2563 เรื่อง Diospyros phuwuaensis (Ebenaceae), a new species from North-Eastern Thailand
