นายรพีทัศน์ อุ่นจิตตพันธ์ รองอธิบดีกรมส่งเสริมการเกษตร กล่าวว่า กรมส่งเสริมการเกษตรมีแนวทางในการพัฒนาสินค้าไม้ผลผ่านโครงการส่งเสริมและพัฒนาสินค้าเกษตรอัตลักษณ์และภูมิปัญญาท้องถิ่นบรรจุอยู่ในแผนปฏิบัติราชการระยะ 5 ปี (2566 – 2570) มุ่งเน้นให้เกษตรกรส่งเสริมการผลิตไม้ผลเพื่อสร้างมูลค่าเพิ่มผ่านเรื่องราวที่เป็นอัตลักษณ์เฉพาะตัว ครอบคลุมสินค้าไม้ผลมากกว่า 50 ชนิด และในปี 2567 กรมส่งเสริมการเกษตรจึงได้ทำการถอดบทเรียนแปลงใหญ่ไม้ผลจัดทำโครงการย่อยการสร้างแปลงต้นแบบครบวงจรขึ้น เพื่อสร้างต้นแบบการพัฒนาไม้ผลครบวงจร และเกิดการทำงานเป็นเครือข่ายไม้ผล นำร่องใน 4 สินค้าที่มีจำนวนแปลงใหญ่มากที่สุด ได้แก่ ทุเรียน ลำไย มังคุด และมะม่วง ตอบโจทย์ได้ใน 3 มิติการพัฒนา คือ แปลงใหญ่ยกระดับด้วยเกษตรสมัยใหม่และเชื่อมโยงตลาด BCG Model และมีความเป็นอัตลักษณ์ที่สร้างมูลค่าเพิ่มได้
แปลงใหญ่ลำไย
รองอธิบดีกรมส่งเสริมการเกษตร กล่าวอีกว่า สำหรับแปลงต้นแบบนำร่องนั้น ประกอบไปด้วย แปลงใหญ่ไม้ผล 4 แปลง ที่เคยผ่านการดำเนินการโครงการแปลงใหญ่ยกระดับด้วยเกษตรสมัยใหม่มาแล้วในปี 2564 เคยเข้าร่วมโครงการเพิ่มมูลค่าสินค้าเกษตรอัตลักษณ์และภูมิปัญญาท้องถิ่น และมีเป้าหมายการพัฒนาตามแนวทาง BCG Model ได้แก่
1) แปลงทุเรียน หมู่ 14 ตำบลนายายอาม อำเภอนายายอาม จังหวัดจันทบุรี 2) แปลงใหญ่ลำไย หมู่ 4 ตำบลหนองตอง อำเภอหางดง จังหวัดเชียงใหม่ 3) แปลงใหญ่มังคุด หมู่ 1,2,4 ตำบลเหมาะ อำเภอกะปง จังหวัดพังงา และ 4) แปลงใหญ่มะม่วง กลุ่มมะม่วงคุณภาพวังน้ำบ่อ หมู่ที่ 13 ตำบลไทรย้อย อำเภอเนินมะปราง จังหวัดพิษณุโลก
โดยที่ทั้ง 4 แปลงนี้เป็นแปลงใหญ่ไม้ผล แต่ละแปลงต้นแบบจะมีแปลงเครือข่าย 3 – 5 แปลง ที่ได้จากการสุ่มตามความสะดวก (Convenience Random) จากพื้นที่ข้างเคียงตามความเหมาะสม จะมาจากจังหวัดเดียวกันหรือข้ามจังหวัดก็ได้ ซึ่งกรมส่งเสริมการเกษตรเชื่อมั่นว่าผลสัมฤทธิ์ของโครงการดังกล่าวจะก่อก็ได้เกิดแปลงเครือข่ายต้นแบบใน 4 ชนิดพืช จำนวนรวมกัน 17 แปลง ที่มีการเรียนรู้และพัฒนาศักยภาพในแปลงเครือข่ายโดยมีแนวทางมาจากแปลงต้นแบบครบวงจร และแปลงเครือข่ายที่เข้าร่วมโครงการทั้งหมดจะสามารถนำความรู้จากแปลงต้นแบบมาประยุกต์ใช้ได้ตามความเหมาะสม
แปลงใหญ่มังคุด
ทั้งนี้ ตั้งแต่ปี 2559 – 2567 กรมส่งเสริมการเกษตรได้ดำเนินการส่งเสริมและพัฒนาแปลงไม้ผลคุณภาพดีผ่านระบบส่งเสริมเกษตรแบบแปลงใหญ่ โดยส่งเสริมให้เกษตรกรรวมกลุ่มการผลิตและบริหารจัดการร่วมกัน ตลอดจนการจัดการด้านการตลาด เพื่อการลดต้นทุน เพิ่มประสิทธิภาพการผลิตเพิ่มโอกาสในการแข่งขัน โดยมีหน่วยงานภาครัฐและภาคีที่เกี่ยวข้องให้การสนับสนุนและอำนวยความสะดวก ส่วนขนาดพื้นที่และความเหมาะสมให้ดำเนินการตามหลักการของแปลงใหญ่ ในระยะเวลา 9 ปีที่ผ่านมา กรมส่งเสริมการเกษตรมีแปลงใหญ่ไม้ผลที่เข้าร่วมโครงการทั้งสิ้น 1,270 แปลง 40 ชนิดสินค้า จำนวนเกษตรกร 60,394 ราย ครอบคลุมพื้นที่ 72 จังหวัด
และจากการจัดลำดับแปลงใหญ่ไม้ผลที่ได้รับความนิยมสูงสุด 10 ลำดับแรกที่เกษตรกรสมัครเข้าร่วมโครงการมากที่สุด พบว่า แปลงใหญ่ทุเรียนเป็นชนิดสินค้าที่ได้รับความนิยมสูงสุด โดยข้อมูลปี 2559 – 2597 มีแปลงใหญ่ทุเรียนทั้งสิ้น 353 แปลง เกษตรกรเข้าร่วมโครงการแล้ว 15,436 ราย อัตราการเติบโต คิดเป็น 3.5 แปลง/ปี โดยสินค้าที่ได้รับความนิยมเป็นลำดับที่ 2 – 10 ได้แก่ ลำไย มังคุด มะม่วง ส้มโอ กล้วยหอม ลองกอง มะขามหวาน อโวคาโด และส้มเขียวหวาน และจากฐานข้อมูลจำนวนแปลงใหญ่ไม้ผลที่เคยผ่านการเข้าร่วมโครงการยกระดับแปลงใหญ่ด้วยเกษตรสมัยใหม่และเชื่อมโยงตลาดปี 2559 – 2563 พบว่า แปลงใหญ่ลำไยเป็นชนิดสินค้าที่ได้รับความนิยมสูงสุดในการสมัครเข้าร่วมโครงการ มีทั้งสิ้น 65 แปลง รองลงมา คือ มะม่วง ทุเรียน มังคุด และกล้วยหอมตามลำดับ
